Minimalizacja odpadów źródłem zysków

Minimalizacja odpadów oznacza zapobieganie powstawaniu i ograniczanie ilości odpadów u źródła poprzez efektywne wykorzystywanie surowców, energii i wody. Dokonuje się tego poprzez zrozumienie i zmianę procesów w taki sposób, aby ograniczyć ilość odpadów lub zapobiec ich powstawaniu. Efekt ten określa się również mianem wydajności procesu lub wykorzystaniem zasobu.
Minimalizacja odpadów obejmuje wprowadzanie do procesów produkcyjnych materiałów mniej szkodliwych dla środowiska oraz projektowanie produktów wywierających mniejszy wpływ na środowisko podczas ich wytwarzania i stosowania.

Minimalizacja odpadów może zwiększyć konkurencyjność firmy na cztery sposoby:

1. Obniżenie kosztów – zwiększenie wydajności zasobów pozwala obniży koszty produkcji.
2. Zgodność z prawem – aktywne podejście pozwala zminimalizować możliwość naruszenia prawa.
3. Ograniczenie ryzyka – kontrola i ograniczenie ryzyka i odpowiedzialności nie tylko zmniejsza narażenie na kary i niekorzystny rozgłos, lecz również dodaje pewności inwestorom.
4. Ustalenie pozycji na rynku – produkty przyjazne dla środowiska zapewniają ciągłość łańcucha dostaw i poprawiają relacje z klientami.

 
Poprawienie wydajności zasobu poprzez wprowadzenie idei minimalizacji odpadów może poprawić wydajność procesu i jakość produktu, co prowadzi do obniżenia jednostkowego kosztu produkcji. Minimalizacja odpadów może powodować wzrost wielkości produkcji, skrócenie czasu obróbki i zmniejszenie masy odpadów, co wpływa korzystnie na próg opłacalności przedsięwzięcia.
Minimalizację odpadów należy rozpocząć od przyjrzenia się wszystkim elementom chodzącym do procesu produkcyjnego i wykorzystywanym w działalności przedsiębiorstwa. Zebranie podstawowych danych pozwoli zidentyfikować główne wykorzystywane zasoby materiałów i energii oraz wskaże obszary, w których można dokonać oszczędności.
 
Zrozumienie aspektów środowiskowych związanych z powstawaniem odpadów i uznanie, że zmniejszenie ilości odpadów może oznaczać znaczne obniżenie kosztów może pomóc w określeniu nowych docelowych poziomów wydajności. Nowe cele związane z ulepszonymi praktykami muszą uwzględniać powiązane z nimi zmniejszenie ilości odpadów. Wzrost jednostkowego kosztu produkcji w odniesieniu o siły roboczej może być często zrównoważony przez spadek kosztów materiałowych. Co więcej, może on nawet prowadzić do wzrostu zyskowności produkcji. Podstawą zmian pro środowiskowych jest zaangażowanie pracowników, którzy muszą zrozumieć swoją rolę w ograniczaniu oddziaływania na środowisko i zapobieganiu zanieczyszczeniom. Ważny jest wkład pracowników wszystkich szczebli: motywację pracowników można zwiększyć pozyskując ich zaangażowanie przekazując im nadzór nad zagadnieniami środowiskowymi, mającymi na celu ograniczenie ilości odpadów i wzrost wydajności. Minimalizacja odpadów jest bieżna z innymi działaniami koncentrującymi się na pracownikach takimi jak: inwestowanie w ich rozwój czy kompleksowe zarządzanie jakością (TQM).
 
Zbiór procesów zorientowanych na osiągnięcie zaplanowanych celów, to jest zapobieganie lub/i minimalizacja odpadów u źródła, określa się mianem systemu gospodarki odpadami. Logistyczne podejście pozwala na uporządkowanie przebiegu poszczególnych procesów, usprawnienie zarządzania i zwiększenie efektów ekologicznych oraz ekonomicznych poszczególnych działań. Nawet bardzo prosty odpad (złom stalowy) wymaga wielu czynności umożliwiających ponowne jego wykorzystanie (transport, magazynowanie, segregacja, czyszczenie).
 
Logistyka odpadów polega na tworzeniu łańcuchów logistycznych łączących miejsca wytwarzania odpadów z miejscami ich utylizacji lub przerobu i powtórnego zagospodarowywania. Proces ten powinien przebiegać w sposób uporządkowany i kompleksowy. Dlatego też przedsiębiorstwa przystępują do tworzenia systemów logistycznych, ułatwiających racjonalne gospodarowanie odpadami. Poszczególne elementy (podsystemy) muszą być odpowiednio uporządkowane i współpracować ze sobą w procesie realizacji celu, jakim jest zapobieganie i minimalizacja odpadów, aby osiągnąć zjawisko synergii, to jest wzmocnienia efektów działań w realizacji strategii zrównoważonego rozwoju. Potocznie można przyjąć, że system umożliwia systematyczne wykonywanie czegoś. W przypadku systemów logistycznych stosowanych w gospodarce odpadami, wyróżnia się między innymi podsystem utylizacji odpadów (segregowanie, przemieszczanie, składowanie, przetwarzanie, udostępnianie surowców wtórnych) i powtórnego ich zagospodarowania (wewnątrz przedsiębiorstwa lub przez inne podmioty gospodarcze). Systemy logistyczne stosowane w gospodarce odpadami oparte są na modelach dynamicznych ochrony środowiska (przede wszystkim mają zapobiegać negatywnym oddziaływaniom przedsiębiorstwa na środowisko).

Jak osiągać korzyści:
Minimalizacja odpadów obejmuje działania na trzech frontach:

• Pracownicy
  Znaczne ograniczenie ilości odpadów można osiągnąć poprzez lepsze gospodarowanie. Bardzo ważne jest, aby pracownicy byli świadomi kwestii związanych z odpadami oraz byli zmotywowani i nauczeni ich unikać.
• Systemy
  Systemowe podejście do zagadnień pomiarów i sterowania uwydatnia słabości i problemy, pozwalana określenie celów i utrzymanie założonych poziomów wydajności.
• Technologia
  Inwestycje kapitałowe w nowe technologie pozwalają na zwiększenie produktywności i zmniejszenie ilości wytwarzanych odpadów, co przekłada się na krótkie terminy zwrotu inwestycji.

 
Małgorzata Mrzygłód

Opracowano na podstawie Poradnika Dobrej Praktyki „Minimalizacja odpadów” oraz czasopisma Logistyka 5/2009.